Khế

Cây khế là một loài cây thuộc họ Oxalidaceae, có nguồn gốc từ Sri Lanka và được biết đến rộng rãi tại Đông Nam Á.

Đặc điểm hình thái: Cây Khế thuôc dạng cây bụi cao, thân gỗ, có thể vươn tới 8 đến 10m, nhiều cành và phân cành thấp. Gỗ của khế rất giòn, dễ gãy, vì vậy trong dân gian có câu “hóc xương gà, sa cành khế”. Cây khế được trồng bằng hạt hoặc ghép thì có rễ cọc ăn sâu tới 1,5m; các rễ chùm, rễ lông hút thì tập trung ở tầng đất mặt 30 đến 40cm.
Đặc điểm sinh trưởng: Cây khế ra lộc nhiều đợt trong năm, riêng ở miền Bắc có mùa đông lạnh kèm gió rét mưa phùn tuy khế phát lộc từ tháng 2-3, song đến tháng 4-5 lá non mới ra nhiều nhất. Sau khi lộc xuân ổn định, khế bắt đầu ra hoa thường từ tháng 6 và kéo dài tới cuối thu, tức tháng 10 –11. Trong khoảng thời gian này hoa khế nở thành nhiều đợt: hoa khế ra từng chùm 20 đến 30 hoa nhỏ, trên thân cành già và cả cành 1 tuổi; trong đó những quả ở cành ngang cây ngọn cong xuống, thường có chất lượng cao hơn cả. Kinh nghiệm còn cho thấy đợt hoa tháng 7 cho quả chín vào cuối thu thường có phẩm chất tốt nhất.

Hoa khế thuộc loại lưỡng tính, sau khi nở nếu gặp thời tiết ấm và khô thì có tỷ lệ đậu quả cao tới 50 đến 70% số hoa nở. Tuy vậy sau đó quả non lại rụng nhiều, có khi tới 75 đến 80% số quả, kể cả quả để lớn. Có thể trồng khế ở khắp các vùng miền nước ta, song chủ yếu là ở vùng thấp, đồng bằng. Tuy nhiên, khế vẫn mọc ở nơi cao 500m như tại Đèo Khế (Thái Nguyên).

Đặc điểm sinh thái: Loại đất phù hợp cho cây khế là đất nhiều mùn, dễ tiêu thoát nước, tơi xốp vì rễ khế dễ bị thối khi bị ngập úng. Độ pH của đất thích hợp là 5,5 đến 6,5. Cây khế rất cần nước trong giai đọan nuôi quả từ tháng 6 đến cuối năm, vì khô hạn sẽ làm quả bị rụng nhiều. Do vậy khi nuôi quả, phải đủ ẩm cho vườn khế nếu cần thì phải tưới. Cây khế chịu được biên độ nhiệt độ rộng. Cây lớn có thể chịu được rét đậm, rét hại và nắng nóng. Ở nhiệt độ 22 đến 25oC, quả chín đẹp mã và vị thơn ngon, cho nên lứa quả chín vào cuối thu là tốt nhất. Khế không ưa ánh sáng chiếu thẳng, nhất là khế ngọt mà ưa bóng râm, cho nên trồng xen khế trong vườn có các cây cao, che bớt ánh nắng là tốt nhất.

CÂY KHẾ

Xa quê nay đã trở về
Phong sương đã trải đôi bề nước non
Nắng chiều nhuộm chín đường thôn
Dòng sông bến nước thả hồn thiết tha

Chung tay xây dựng quê nhà
Ươm cây khế ngọt buộc ca dao vào
Sắt cầm khuya sớm ước ao
Khế cho trái ngot dạt dào tình quê

Khế chưa quả người ra đi
Bâng khuâng nỗi nhớ mong chi thuở nào
Cỏ cây như cũng chênh chao
Dế mèn tấu nhạc lòng xao xuyến lòng

Bây giờ khế đã đơm bông
Trĩu cành trái ngọt nao lòng nhớ ai
Tơ tằm rút ruột sương mai
Khát khao nhớ thủa cùng ai vun trồng

Lửa hồng sưởi ấm đêm đông
Lửa tình đốt cháy cõi lòng giá băng
Mình đi về cõi vĩnh hằng
Để cây khế đứng dưới trăng một mình…

Luxury Garden